10/05/2020
Στο βιβλίο του «Τα χέρια της μητέρας», ο Μάσσιμο Ρεκαλκάτι περιγράφει δυο από τις όψεις που μπορεί να έχει η μητρική φιγούρα, οι οποίες αποκαλύπτουν ταυτόχρονα δυο διαφορετικούς τρόπους θέασης, πρόσληψης και επομένως ερμηνείας του κόσμου (τους). Κυρίως δε, αποκαλύπτουν δυο διαφορετικές Επιθυμίες, οι οποίες κινητοποιούνται από διαφορετικές Φαντασιώσεις και εν τέλει επηρεάζουν διαφορετικά την Κληρονομιά μιας μητέρας, αφού θέλοντας και μη θα αφήσει τα ίχνη της σε αυτούς που ανατρέφει.
Με άλλα λόγια, υπάρχουν εκείνες οι μητέρες για τις οποίες η μητρότητα είναι η απόλυτη αλήθεια και ο μοναδικός σκοπός της ζωής και εκείνες για τις οποίες η μητρότητα προκύπτει ως αγγαρεία, ως μια κοινωνική συνθήκη που πρέπει απλώς να επικυρωθεί. Τόσο οι πρώτες όσο και οι δεύτερες, κατά τον Ρεκαλκάτι, δεν μπορούν να αντιληφθούν σε όλη του διάσταση αυτό που ο ίδιος αναφέρει σε ένα άλλο βιβλίο του[1], ότι με τη γέννηση ενός ανθρώπου ο κόσμος παύει να είναι ίδιος. Τόσο οι μεν όσο και οι δε είναι για τον συγγραφέα «δυο αποκλίσεις εξίσου παθολογικές».
Οι μητέρες που ζουν προσκολλημένες στη μητρότητα, που προστατεύουν ευλαβικά, φροντίζουν αυταρχικά και τα ξέρουν όλα, έχουν ήδη θυσιάσει αυτό για το οποίο καμαρώνουν πως κοπιάζουν: την ελευθερία και την κριτική σκέψη των παιδιών τους. «Η μητέρα που τα ξέρει όλα για τα παιδιά της είναι ένας εφιάλτης, μια τρέλα», γράφει ο Ρεκαλκάτι. Ωστόσο, πίσω από αυτήν την μαεστρία στο να κυβερνούν τις ζωές που έφεραν στον κόσμο, κρύβονται ενοχές. Η ταύτιση μητρότητας και γυναικείας επιθυμίας, γράφει ο Ρεκαλκάτι, είναι δεδομένη στο πλαίσιο μια πατριαρχικής κουλτούρας που υποβαθμίζει τη γυναικεία σεξουαλικότητα και εξαίρει την αυταπάρνηση της μάνας.
Από την άλλη, απέναντι σε μια «μητέρα-κροκόδειλο» στέκεται αγέρωχα μια «ναρκισσιστική μητέρα». Αυτή που θα καταπατήσει ακόμα και την υποψία του μητρικού ενστίκτου για χάρη μιας καριέρας, μιας ζωής χωρίς δεσμέυσεις, μιας θηλυκής εικόνας που δεν αντέχει να φέρει ούτε ένα από τα σημάδια της γέννας. «Δεν συγκρατεί, δεν φυλακίζει, δεν κάνει σκλάβο το παιδί, αλλά το βιώνει ως βάρος, ως ζημιά, ως εμπόδιο στην ολοκλήρωσή της», γράφει ο Ρεκαλκάτι και αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την Μήδεια, η οποία θυσιάζει τη μητέρα για το «εξωφρενικό, εκτός Νόμου, πάθος της γυναίκας».
Με το βλέμμα στραμμένο άλλοτε στον Φρόυντ, άλλοτε στις θεωρίες του Λακάν ή ακόμα και στην αγγλοσαξονική σχολή των Μέλανι Κλάιν και Ντόναλτ Ουίννικοτ, με κλινικά παραδείγματα και περιστατικά της προσωπικής του εμπειρίας στην ψυχανάλυση, με παραπομπές στον κινηματογράφο και φυσικά τη λογοτεχνία, ο Ρεκαλκάτι αντιπαραβάλει τις «καταχθόνιες μορφές» της μητέρας, δίνοντας τροφή για σκέψη και αλλαγή:
«Μητέρα δεν είναι το όνομα αυτής που γεννά, αλλά πέρα από τη φύση, πέρα από το φύλο και την καταγωγή, είναι το όνομα του Άλλου που προσφέρει τα χέρια του στη ζωή που έρχεται στον κόσμο, που ανταποκρίνεται στην επίκλησή του, που την υποστηρίζει με την επιθυμία του».
Μάσσιμο Ρεκαλκάτι
Τα χέρια της μητέρας: Επιθυμία, Φαντασιώσεις και Κληρονομιάς της μητέρας
Μετάφραση: Χρήστος Πονηρός
Εκδόσεις: Κέλευθος (2017)
σελ. 230
