31/12/2019
Ο κύριος Ντάπζουλ φον Τσάμπελταου είναι ένας ψιλόλιγνος άντρας, ντυμένος πατόκορφα στα γκρι, λιγομίλητος και μυστηριώδης, που «πάσχιζε τόσο πολύ να αποκτήσει το ηλιογέννητο χρυσάφι ενός ανώτερου κόσμου, ώστε δεν νοιαζόταν και πολύ για τα εγκόσμια». Αποτραβηγμένος στον πύργο του, διεξάγει πειράματα και ασχολείται με την αστρολογία και τον μυστικισμό. Η κόρη του, η δεσποινίς Αννούλα, από την άλλη, είναι μια νεαρή χωριατοπούλα, που λατρεύει τους λαχονόκηπους, τα οικόσιτα ζώα και όλους όσους έχουν κάτι να της τάξουν: έρωτες, βασιλική ζωή ή απλώς έναν ωραίο οπωρώνα. Σε αντίθεση με τον πατέρα της, η Αννούλα «μεριμνούσε για τα εγκόσμια» τόσο, ώστε να βρεθεί μια μέρα ξαφνικά με ένα δαχτυλίδι στο χέρι που «φύτρωσε» από ένα καρότο!
Αυτό είναι και το «πρώτο θαυμάσιο συμβάν» που οδηγεί σε άλλα «αξιανάγνωστα πράγματα», στα οποία παίρνουν μέρος και άλλοι χαρακτήρες˙ ο αρραβωνιαστικός της Αννούλας, ο Αμάνδος φον Νέμπελστερν, ο οποίος σπουδάζει στο πανεπιστήμιο και κρατά ζωντανό τον έρωτα με την Αννούλα μέσω αλληλογραφίας και ο Πορφύριος φον Ωκεροδάστες, γνωστός και ως Κύων της Κόρδοβας, ο οποίος θέλει πάση θυσία να παντρευτεί την Αννούλα για αδιευκρίνιστους λόγους.
Όλοι οι παραπάνω χαρακτήρες του παραμυθιού ξετυλίγουν τις προσωπικότητές τους σε έναν κόσμο γεμάτο γνώμους, συλφίδες, σαλαμάνδρες και τελώνια, «λεπταίσθητα στοιχειακά πνεύματα με φιλοσοφική σκέψη», τα οποία βάζουν τρικλοποδιές στα ανθρώπινα όντα που δεν μπορούν με τίποτα ν’ αντισταθούν στις ποταπές τους ανάγκες. Καραδοκούν, επιθυμώντας να σαγηνέψουν, να εξαπατήσουν και τέλος να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες που κρύβει η ανθρώπινη ματαιοδοξία.
«Σωστό» παραμύθι χωρίς «ηθικό δίδαγμα» δεν γίνεται, αλλά στη «μνηστή του βασιλιά» ο αναγνώστης θα βρει πολλά περισσότερα, γι’ αυτό και είναι ένα παραμύθι αλλιώτικο από τ’ άλλα. Θα βρει το κωμικό στοιχείο και το γέλιο μέσα από σουρεαλιστικά γεγονότα, θα ανακαλύψει την ονειρική διάσταση πραγματικών γεγονότων, θα βρει την τέρψη της ανάγνωσης, θα ανακαλύψει στοιχεία του εαυτού του, θα δει τα πράγματα διαφορετικά, θα φτάσει στο τελευταίο κεφάλαιο, «το πιο ψυχωφελές απ ‘όλα» για να μάθει πώς μέσα από διάφορες περιπέτειες μπορεί ο εαυτός να ωριμάσει. Επιπλέον, θα εντοπίσει νέες πηγές, αυτές του Χόφμαν, για να κατευνάσει την φιλομάθειά του, θα γνωρίσει τον ίδιο τον Χόφμαν ως μια πολυδιάστατη προσωπικότητα του ρομαντισμού, θα αναρωτηθεί ακόμα για τη σοφία της ζωής, που, όπως λέει ο κύριος Ντάπζουλ σε ένα από τα ωραιότερα σημεία της ιστορίας, εντοπίζεται στο κεφάλι:
«Όλη η ομορφιά βρίσκεται στη σοφία, όλη η σοφία βρίσκεται στη σκέψη, και το φυσικό σύμβολο της σκέψης είναι το κεφάλι! Όσο μεγαλύτερο είναι το κεφάλι, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ομορφιά και η σοφία, και αν ο άνθρωπος μπορούσε να πετάξει από πάνω του όλα τα άλλα μέλη του σώματός του ως επιβλαβείς πολυτέλειες που μόνο κακό μπορεί να προκαλέσουν, θα έστεκε εκεί ως το ύψιστο ιδεώδες. Από πού πηγάζουν όλα τα βάσανα, όλες οι κακουχίες, όλες οι διχόνοιες, όλες οι έριδες, κοντολογίς όλα όσα καταστρέφουν τη γήινη ύπαρξή μας, αν όχι από την καταραμένη φιληδονία των μελών του σώματός μας;»
Η μνηστή του βασιλιά είναι ένα παραμύθι αλλιώτικο από τ’ άλλα γιατί επιπλέον είναι γεμάτο έντονες εικόνες και ζωηρές μελωδίες, που σκηνοθετείται κινηματογραφικά από έναν, εκτός των άλλων, δεξιοτέχνη της λογοτεχνίας του φανταστικού. Ο Χόφμαν στήνει το σκηνικό μιας αλλόκοτης ιστορίας για να διακωμωδήσει τους τυπικούς χαρακτήρες της εποχής του και των συνθηκών στις οποίες εκείνοι ζουν, όμως το κάνει συμπαρασύροντας τον αναγνώστη του σήμερα, αφού του απευθύνει συνεχώς τον λόγο και τον καλεί σε ένα από κοινού ξετύλισμα της ιστορίας. Όταν, λοιπόν, ο αναγνώστης συμμετέχει ενεργά στο παραμύθι με όλους τους παραπάνω τρόπους, τότε το ένα και μοναδικό «ηθικό δίδαγμα» δεν είναι σίγουρα το μόνο κέρδος.
Τέλος, θα ήταν σημαντική παράληψη αν δεν αναφέραμε την εξαιρετική δουλειά της μεταφράστριας, η οποία μας παραδίδει μια ωραία μετάφραση και ένα εξίσου ωραίο και κατατοπιστικό επίμετρο με σχόλια για το έργο και τη ζωή του συγγραφέα.
Η μνηστή του βασιλιά
Ε.Τ.Α Χόφμαν
μετάφραση: Εύη Μαυρομάτη
εκδόσεις: Κίχλη (2019)
σελ. 272
Ο Ε.Τ.Α. Χόφμαν (Ε.Τ.Α. Hoffmann) γεννήθηκε το 1776 στο Κένινγκσμπεργκ της Πρωσίας και πέθανε το 1822 στο Βερολίνο.
